माझ्या नातवाला उच्च मधुमेह (हाय शुगर) झाली आहे, त्याचे वय 15 वर्ष आहे तरी पुढे जाउन त्याचे इन्सुलीन कायमचे बंद होऊ शकते का?

तुमच्या बोलण्यातून माझ्या दोन गोष्टी लक्षात आल्यात की तुमच्या नातवाचे वय 15 वर्षे आहे आणि त्याला इन्सुलिन चालू आहे.

आता पहिल्यांदा आपण येथे एक गोष्ट लक्षात घ्यायला पाहिजे की त्याला वयोमानानुसार टाइप 1 मधुमेह असण्याची दाट शक्यता असू शकते.

जर टाइप 1 मधुमेह असेल तर आयुष्यभर भर इन्सुलिन घ्यावे लागते. ते इन्सुलिन इंजेक्शन किंवा इन्सुलिन पंप ह्या मार्गाने देता येते.

image credit : diabetolog.com

इन्सुलिन पंप चालू केल्यास इंजेक्शन ऐवजी इन्सुलिन हे पंप मार्फत शरीरात जाते. यासाठी तुम्ही तुमच्या जवळच्या “मधुमेह विशेषज्ञ” यांना संपर्क करु शकतात. इन्सुलिन पंप हा मेडटॉरनिक (medtronics) या कंपनी चा असतो व तो साधारणतः सव्वा लाख रुपये ते 10 लाख रुपये किमतीचा असतो. कंपनी पहिल्या महिन्यासाठी फुकट डेमो पण देते. तुम्ही ट्राय करून बघु शकता. त्यात इन्सुलिन चे तसेच सेम कार्टरिज (cartridge) घालावे लागते जसे तुम्ही इन्सुलिन पेन मध्ये घालता. तो इन्सुलिन पंप जुन्या काळी पेजर जसा होता तसा दिसतो. मी वर फोटो जोडला आहे त्यात पाहु शकता.

टाइप 1 मधुमेह हा त्या मानाने दुर्मिळ आहे अंदाजे शेकड्यात केवळ 5% रुग्ण या आजाराने त्रस्त आहेत.

टाइप 1 मधुमेह याची पुष्टी करण्यासाठी दोन चाचण्या आहेत.

• गाड़ 65 एंटीबॉडी डिटेक्शन (GAD 65 Antibodies)
• सिरम सी – पेपटेड (Serum C-Peptide)

यातील गाड़ 65 एंटीबॉडी (GAD 65 antibodies) या ऑटो इम्यूनीटी दाखवितात जे बहुतांश टाइप 1 रुग्णांमध्ये पॉसिटीव येतात. ही चाचणी महाग आहे. साधारण पणे 4–6 हजार रुपये लागतात.

दुसरी चाचणी म्हणजे सिरम सी – पेपटेड
(c-peptide) यात कळते की आतील पानक्रिया (pancreas) किती सक्रिय आहे आणि किती मात्रेत इन्सुलिन बनवतोय. ही टेस्ट साधारणतः 700 रुपयात होते. माझ्या मते ही चाचणी तुम्ही नक्की करून घ्यावी की आपले निदान पक्के होईल की टाइप 1 मधुमेह आहे की टाइप 2.

आता जर हा टाइप 2 असेल तर थोड्या दिवसांनी शुगर पातळी सामान्य मात्रेत आल्यावर इन्सुलिन बंद करून गोळ्या चालू करता येऊ शकतात. त्यासाठी तुम्हाला एखाद्या चांगल्या मधुमेह स्पेशलिस्ट डॉक्टर यांचा सल्ला घ्यावा लागेल.

जर टाइप 1 असेल तर हताश होण्याचे काही कारण नाही. सध्या जरी इन्सुलिन इंजेक्शन द्यावे लागत असेल तरी जगातील आरोग्य शास्त्रात विलक्षण वेगाने प्रगती होत आहे. सध्या इन्सुलिनच्या तोंडाद्वारे देणार्‍या कॅपसुल सुध्धा फेज 3 ट्रायल चाचण्यांवर जवळपास पोहचल्या आहेत. नाकाने श्वासात पंप द्वारे इंसुलिन देण्याचे प्रयोग चालू आहेत.

मधुमेह उपचार पद्धतीमध्ये बरेच संशोधन सुरू आहे. आणि लवकरच नवीन गोष्टी येत्या काही वर्षात आपल्या समोर येतील.

आपण एक गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी आणि ती म्हणजे 1920 साली जेव्हा “बॅनटींग आणि बेस्ट” यांनी इन्सुलिन चा शोध लावला त्याआधी टाइप 1 मधुमेह हा आजार 100% जीवघेणा होता. आता अमेरिकेत टाइप 1 मधुमेह रोगी 80–85 वर्षाचे असूनही सुखाने आयुष्य जगत आहेत. ह्याला आरोग्य शास्त्राचा चमत्कार म्हणायला नको का?

त्यामुळे जे काही असेल त्याला निडरपणे न घाबरता सामोर जाण्याचा प्रयत्न करा. बाकी चांगल्या डॉक्टरांची भारतात काहीच कमी मला वाटतं नाही. उलट परदेशी नागरिक भारतात मेडिकल पर्यटनासाठी येतात.

चांगल्या आरोग्याच्या शुभेछा

जय हिंद जय महाराष्ट्र